Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. To zwieńczenie wielomiesięcznych prac nad przygotowaniem największego w historii Unii Europejskiej programu. Wielkość środków unijnych zaangażowanych w realizację programu wynosi prawie 28 miliardów euro, co stanowi ok. 42 proc. całości środków polityki spójności w Polsce.

W ramach programu realizuje się duże inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska, transportu, energetyki, kultury i dziedzictwa narodowego, ochrony zdrowia oraz szkolnictwa wyższego.
Cel programu

Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO), zatwierdzonymi 7 maja 2007 r. przez Komisję Europejską, stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w nich celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko jest również ważnym instrumentem realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej, a wydatki na cele priorytetowe UE stanowią w ramach programu 66,23 proc. całości wydatków ze środków unijnych.

OBECNY KSZTAŁAT PROGRAMU

Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,6 mld euro, z czego wkład unijny to 27,9 mld euro, zaś wkład krajowy – 9,7 mld euro.

Podział środków UE dostępnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pomiędzy poszczególne sektory przedstawia się następująco:

• transport – 19,4 mld euro
• środowisko – 4,8 mld euro
• energetyka – 1,7 mld euro
• szkolnictwo wyższe – 500,0 mln euro
• kultura – 490,0 mln euro
• zdrowie – 350,0 mln euro

Dodatkowo dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko przewidziane zostały środki na pomoc techniczną (w sumie 581,3 mln euro).

W ramach programu realizowanych jest 15 priorytetów:

1. Gospodarka wodno-ściekowa – 3 275,2 mln euro (w tym 2 783,9 mln euro z FS);
2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi – 1,430,3 mln euro (w tym 1,215,7 mln euro z FS);
3. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska – 655,0 mln euro (w tym 556,8 mln euro z FS);
4. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska – 667,0 mln euro (w tym 200,0 mln euro z EFRR);
5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych – 105,6 mln euro (w tym 89,9 mln euro z EFRR);
6. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T – 10 548,3 mln euro (w tym 8 802,4 mln euro z FS);
7. Transport przyjazny środowisku – 12 062,0 mln euro (w tym 7 676,0 mln euro z FS);
8. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe – 3 465,3 mln euro (w tym 2 945,5 mln euro z EFRR);
9. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna – 1 403,0 mln euro (w tym 748,0 mln euro z FS);
10. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii – 1 693,2 mln euro (w tym 974,3 mln euro z EFRR);
11. Kultura i dziedzictwo kulturowe – 576,4 mln euro (w tym 490,0 mln euro z EFRR);
12. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia – 411,8 mln euro (w tym 350,0 mln euro z EFRR);
13. Infrastruktura szkolnictwa wyższego – 588,2 mln euro (w tym 500,0 mln euro z EFRR);
14. Pomoc techniczna - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – 220,9 mln euro (w tym 187,8 mln euro z EFRR);
15. Pomoc techniczna - Fundusz Spójności – 462,9 mln euro (w tym 393,5 mln euro z FS).

Instytucjami odpowiedzialnymi za wdrażanie poszczególnych priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (Instytucjami Pośredniczącymi) są:

• Ministerstwo Środowiska (priorytety I-V);
• Ministerstwo Infrastruktury (priorytety VI-VIII);
• Ministerstwo Gospodarki (priorytety IX-X);
• Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (priorytet XI);
• Ministerstwo Zdrowia (priorytet XII);
• Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (priorytet XIII).

Jak przygotowano Program Infrastruktura i Środowisko?

Prace nad Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko rozpoczęły się w styczniu 2006 roku. Powołane w tym celu międzyresortowe grupy robocze opracowywały cele i założenia w poszczególnych obszarach wsparcia Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności. W wyniku rekomendacji grup roboczych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało tekst programu, który 1 sierpnia 2006 roku otrzymał akceptację Rady Ministrów i został skierowany do konsultacji społecznych.

Szeroko zakrojone konsultacje społeczne Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko rozpoczęły się we wrześniu 2006 roku, a zakończyły w październiku 2006 roku. W trakcie tego procesu konsultowany był także projekt prognozy oddziaływania Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na środowisko.

Przeprowadzono również ewaluację zewnętrzną projektu programu operacyjnego badając m.in. stopień w jakim program odpowiada na realne problemy społeczno-gospodarcze oraz spójność zewnętrzną (inne dokumenty i strategie), jak i wewnętrzną programu.

W wyniku tych konsultacji i ewaluacji uwzględniono wiele postulatów i propozycji środowisk społecznych i gospodarczych, samorządów województw, a także partnerów społeczno-gospodarczych.

Kolejnym etapem był dzień 29 listopada 2006 roku, w którym zmodyfikowany Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko został przyjęty przez Radę Ministrów i w takim kształcie został przekazany w celu negocjacji do Komisji Europejskiej.

Jak były prowadzone negocjacje z Komisją Europejską?

Negocjacje Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko trwały od maja do września 2007 r. Ze strony Komisji Europejskiej negocjacje prowadziła Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, ale swoje opinie i uwagi do programu mogły składać również inne dyrekcje w ramach tzw. "konsultacji międzyresortowych". Strona polska była reprezentowana przez przedstawicieli Ministerstw: Środowiska, Transportu, Gospodarki Morskiej, Gospodarki, Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Zdrowia, Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz innych instytucji, które były zaangażowane w proces przygotowania Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W ramach negocjacji odbyły się dwie formalne rundy negocjacyjne, na których strony prezentowały swoje stanowiska oraz szereg spotkań o charakterze technicznym, podczas których wyjaśniano rozbieżności stanowisk i starano się wypracować rozwiązania kompromisowe.

Ewaluacja ex-ante i ocena oddziaływania na środowisko

Na podstawie ewaluacji ex-ante projektu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (sooś) oraz przebiegu konsultacji społecznych (10 konferencji, w których wzięło udział 1.700 osób) dokonano zmian w projekcie przyjętym kierunkowo przez RM 1 sierpnia br., m.in.

• zwiększono alokację środków UE na Program o 6 573 mln euro,
• dodano dwa priorytety: "Infrastruktura szkolnictwa wyższego" oraz "Konkurencyjność regionów",
• przeformułowano zakres III osi priorytetowej, w związku z postulatami organizacji ekologicznych, gdzie obecnie kładzie się nacisk na małą retencję, zaś duże inwestycje w urządzenia hydrotechniczne będą wspierane tylko w uzasadnionych przypadkach.

Zarządzanie programem

Instytucją Zarządzającą Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko jest minister właściwy ds. rozwoju regionalnego, który wykonuje swoje funkcje przy pomocy Departamentu Koordynacji Programów Infrastrukturalnych w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Instytucja Zarządzająca przekaże realizację części swoich zadań Instytucjom Pośredniczącym, tj. ministrom właściwym.

Realizacja programu

Tryb pozakonkursowy obejmie zgodnie z projektem ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju:

• Duże projekty, których koszt całkowity przekracza 25 mln euro – w przypadku projektów dotyczących środowiska naturalnego oraz projektów o wartości powyżej 50 mln euro – w przypadku innych dziedzin, zatwierdzane przez Komisję Europejską;
• Projekty systemowe - polegające na dofinansowaniu realizacji przez poszczególne organy administracji publicznej i inne jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach dotyczących tych organów i jednostek;
• Projekty indywidualne – określone w programie operacyjnym, zgłaszane przez beneficjentów imiennie wskazanych w programie operacyjnym;
• Projekty pomocy technicznej.

Pozostałe projekty będą wybierane w drodze konkursu.

Oczekiwane efekty programu

• 9 tys. km kanalizacji sanitarnej, w wyniku czego 810 tys. osób zostanie podłączonych do sieci;
• 318 oczyszczalni ścieków;
• 20 nowych ponadregionalnych zakładów zagospodarowania odpadów;
• 5,5 mln osób zostanie dodatkowo objętych systemem gospodarowania odpadami komunalnymi;
• z 79% do 50% zmniejszy się poziom składowania odpadów;
• 400 obiektów małej retencji;
• 500 stanowisk do analizowania i reagowania na zagrożenia katastrofami naturalnymi;
• 135 dużych przedsiębiorstw wspartych w zakresie systemów zarządzania środowiskowego;
• 1550 ha, którym przywrócono ochronę właściwego stanu ekosystemów;
• 477 km wybudowanych autostrad w sieci TEN-T;
• 1400 km wybudowanych dróg ekspresowych w sieci TEN-T;
• 8 przebudowanych lotnisk w sieci TEN-T;
• 1250 km zmodernizowanych linii kolejowych;
• 410 km wybudowanej sieci transportu szynowego i trolejbusowego;
• 270 km zmodernizowanych dróg wodnych;
• z 2% do 7,5% powinien wzrosnąć udział energii elektrycznej wytworzonej ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii elektrycznej brutto;
• 1 mln ton rocznej produkcji biopaliw;
• 1000 km nowo wybudowanych gazociągów przesyłowych i 4900 km gazociągów dystrybucyjnych;
• 600 km wybudowanych elektroenergetycznych sieci przesyłowych;
• 14 obiektów dziedzictwa kulturowego poddanych ochronie;
• 600 ambulansów zakupionych na potrzeby ratownictwa medycznego;
• 100 przebudowanych i doposażonych zakładów opieki zdrowotnej;
• 120 zmodernizowanych obiektów szkolnictwa wyższego;
• 6 tys. miejsc pracy.